Graduation work by Inge Hoekstra en Joëlle Mulkens.
Onderzoekers vanuit verschillende richtingen zijn bezig met het vraagstuk van krimpende steden en hoe hiermee om kan worden gegaan. Wij denken dat landschapsarchitecten hier een belangrijke bijdrage aan kunnen leveren, aangezien de ontwikkelingen in de krimpende steden niet meer bepaald worden door bebouwing maar door open ruimtes in de stad.
Sinds decennia zijn krimpende steden een aanhoudend probleem in Nederland. De hoofdoorzaak van deze dalende bevolkingshoeveelheden is migratie. De nieuwste literatuur omtrent krimpende steden geeft aan dat er een flexibele strategie nodig is die om kan gaan met de onzekerheden van krimp. Het ‘casco-concept’, ontwikkeld door Kerkstra en Vrijlandt in 1988, is een interessante strategie op het gebied van landschapsarchitectuur die omgaat met de onzekerheden van de toekomst. Het concept stelt voor om het landschap te splitsen in een stabiel raamwerk voor laag dynamische functies en flexibele gebruiksruimtes voor hoog dynamische functies. Wij hebben de hypothese geformuleerd dat het casco-concept een basis kan zijn voor de ontwikkeling van krimpende steden in Nederland. Wij verwachten dit enerzijds omdat de pockets door hun flexibiliteit kunnen reageren op de onzekere ontwikkelingen in krimpende steden en anderzijds omdat het raamwerk de speciale kwaliteiten van de stad, die anders negatief beïnvloed zouden kunnen worden door krimp, kan versterken. Om de hypothese te testen hebben wij de onderzoeksvraag als volgt geformuleerd: Op welke manier kan het casco-concept een basis vormen voor de ontwikkeling van krimpende steden in Nederland?
Het vernieuwde casco concept verdeeld de stad op basis van dynamiek.
Om deze vraag te beantwoorden hebben wij het casco-concept op twee manieren gebruikt. Ten eerste hebben wij krimpende steden onderzocht door het perspectief van het casco-concept. Wij hebben de laag en hoog dynamische elementen van krimpende steden in Nederland onderzocht door een literatuur onderzoek, interviews en kaart analyses van de Nederlandse krimpende steden Delfzijl, Den Helder en Heerlen. Ten tweede hebben wij een strategie voor Nederlandse krimpende steden ontwikkeld op basis van het casco-concept. Op basis van deze strategie hebben wij een ontwerp gemaakt voor Den Helder. Dit ontwerp was enerzijds bedoeld om de theorie uit te leggen en anderzijds bedoeld om de theorie te testen, in andere woorden; om onderzoek te doen door te ontwerpen.
Visualisatie van de uitbreiding van het openbaar groen netwerk.
Het onderzoek naar de lage dynamieken van Nederlandse krimpende steden toont aan dat belangrijke netwerken hun functie behouden en dat speciale gebouwen en landschappen hun vorm behouden gedurende een lange tijd. Verder hebben wij een kans voor het laag dynamische raamwerk in krimpende steden ontdekt: de vrijgekomen ruimtes in krimpende steden kunnen benut worden voor het uitbreiden van de groene netwerken van de stad. Met het onderzoek naar de hoge dynamieken hebben wij zowel de sociale als de ruimtelijke dynamieken in Nederlandse krimpende steden onderzocht. Vanuit dit onderzoek kunnen we opmaken dat de vraag voor onder andere woningen en bepaalde voorzieningen afneemt, wat leidt tot leegstaande en verloederde gebouwen en braakliggende terreinen verspreid over de stad. Krimpende steden kunnen in een neerwaartse spiraal terecht komen als de aantrekkelijkheid van de stad verminderd. Naast deze welbekende consequenties van krimp, hebben wij een aantal opmerkelijke ontwikkelingen in Nederlandse krimpende steden ontdekt. Eén van deze ontwikkelingen is de bouw van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen als uitbreiding van de stad. Deze uitbreidingen zijn in strijd met de dalende vraag naar deze functies en verergeren het overaanbod van gebouwen. Een andere opmerkelijke ontwikkeling is dat infrastructuur heel vaak toegevoegd en verwijderd is. Er zou veel geld bespaard kunnen worden als de ontwikkelingen in krimpende steden beter afgestemd worden op de bestaande infrastructuur. Verder hebben wij in krimpende steden ook een kans ontdekt voor de hoog dynamische gebruiksruimtes: de grote hoeveelheid aan particuliere initiatieven kan heel interessant zijn om in de gebruiksruimtes te ontwikkelen.
Visualisatie van de nieuwe woningen in een ontwikkelingsstrook en een zicht op de ruimte achter de huizen.
Nadat wij de lage en hoge dynamieken in krimpende steden onderscheiden hadden, hebben wij deze vergeleken met het laag dynamische raamwerk en de hoog dynamische gebruiksruimtes van het casco-concept. Op basis van deze vergelijking hebben wij geconcludeerd dat het casco-concept grotendeels een bruikbare basis is voor de ontwikkeling van krimpende steden in Nederland. Wij hebben besloten dat sommige aspecten van het concept geschikt zijn om toe te passen met krimp en dat andere aspecten verbeterd zouden moeten worden. Met deze informatie hebben wij het casco-concept vernieuwd om het geschikter te maken voor krimpende steden.
Visualisatie van spontane ontwikkeling van natuur binnenin een gebruiksruimte.
Het basisprincipe van het vernieuwde casco-concept is gelijk aan dat van het casco-concept van Kerkstra en Vrijlandt, namelijk het verdelen van het landschap op basis van dynamiek in een stabiel raamwerk en flexibele gebruiksruimtes. Het raamwerk heeft drie doelen. Allereerst moet het raamwerk de gebouwen en landschappen die bijdrage aan de bijzondere kwaliteit van de stad beschermen tegen verval en sloop. Het tweede doel is om de elementen die belangrijk zijn voor het basis functioneren van de stad op een optimale manier te gebruiken, zodat het aantal onnodige investeringen kan dalen. Tot slot zou het raamwerk de kans van krimpende steden om de groene netwerken van de stad uit te breiden moeten benutten. De ruimtes die geen deel uitmaken van het raamwerk zijn de gebruiksruimtes. In deze ruimtes kan de stad reageren op de onzekere ontwikkelingen van krimp, en daarnaast bieden deze ruimtes mogelijkheden voor het ontwikkelen van allerlei soorten initiatieven. Wij hebben een aantal beperkingen en ruimtelijke richtlijnen voor de vrijheid van deze gebruiksruimtes opgesteld om een overschot aan woningen en voorzieningen tegen te gaan, om het beperkte aantal ontwikkelingen in krimpende steden te kunnen sturen en om het verloederde beeld van krimpende steden tegen te gaan.
Na een uitgebreid onderzoek kunnen wij concluderen dat ons vernieuwde casco-concept een geschikte methode lijkt te zijn om met krimp in Nederlandse steden om te gaan. Onze nieuwe strategie voor krimpende steden in Nederland zou een boost kunnen geven aan de discussie over het omgaan met krimpende steden. Daarnaast zou het casco-concept, na wat verder onderzoek, mogelijk uitgevoerd kunnen worden in een krimpende stad om de theorie in praktijk te testen.
Visualisatie van een nieuwe openbaar groen verbinding met de duinen en een veld met zonnepanelen.
november 6, 2014
Comments