_BOEKRECENSIE_ door Cor Simon
Duurzaamheid begint al bijna cliché te worden en de auteurs geven al toe dat het “een containerbegrip is waaronder zo’n beetje alles kan worden verstaan”. Het boek probeert deze container overzichtelijk en inzichtelijk te maken voor de landschapsarchitect door een degelijke (historische) inleiding en een 40-tal praktijkvoorbeelden die zijn gecategoriseerd op de thema’s: biodiversiteit, water, klimaat, energie, kringlopen en tijd. Elk thema wordt ingeleid met een informatief essay.
Hieronder worden kort de thema’s beschreven.
Het essay over biodiversiteit geeft een interessante inleiding waarom diversiteit zo belangrijk is voor het behoud van onze planeet. De auteurs geven aan dat “juist landschapsarchitecten in staat zijn concrete opgaven met betrekking tot biodiversiteit te verbinden met een bredere culturele opgave voor landschappelijke vormgeving”. Hoewel landschapsarchitecten maar al te vaak meer bezig zijn met natuurbeleving dan met een daadwerkelijke bijdrage aan biodiversiteit. Dit betekent dat er nog veel te winnen is voor de landschapsarchitect. En daarmee is samenwerking met onder andere ecologen noodzakelijk. De projecten in het boek zijn goede voorbeelden van het ontwerpen met natuur, hoewel volgens de auteurs van het essay een heldere visie over biodiversiteit vaak ontbreekt.
Water is een essentieel onderdeel van elk landschapsplan. Het essay beschrijft hoe water een permanente rol heeft gespeeld in de inrichting van Nederland. Zeespiegelstijging en hoge rivierafvoeren door klimaatverandering leveren tegenwoordig een extra opgave op voor veilige en veerkrachtige steden. De auteurs benadrukken de waarden van water, haar functie, inspiratie tot schoonheid, ruimte voor beleving en bron van leven en geluk. Water komt in de voorbeeldprojecten in al haar diversiteit tot uiting: voor ecologische biodiversiteit, als ruimte voor woningbouw, als economische impuls, als aantrekkelijke delta, voor waterberging en kunst, voor recreatie, als stads- of waterpark, voor cultuurhistorische waarden, voor waterzuivering en als structurerend element.
Elk thema heeft een checklist met uitgangspunten. Het boek is prettig vormgegeven en overzichtelijk.
Onder andere door de huidige klimaatverandering kan het thema klimaat niet ontbreken. Het essay onderscheidt een drietal invalshoeken; microklimaat (hitte in de stad of de gure wind), klimaatadaptatie (aanpassing) en klimaatmitigatie (CO2 vermindering en –vastlegging). De voorbeeldprojecten laten vaak op creatieve wijze zien hoe met klimaat kan worden omgegaan, bijvoorbeeld door een plein als waterberging te laten functioneren en het gebruik van diverse soorten groen om temperatuur te temperen en wind te breken. Hieruit blijkt de grote waarde van groen en blauw in de stad.
Tegenwoordig vormt energie ook een belangrijk thema in de landschapsarchitectuur. Het essay begint dan ook met de stelling dat we in een energietransitie zitten van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare bronnen (bijv. windmolens, biomassa en zonnecellen). Het essay en de voorbeeldprojecten laten zien hoe deze duurzame energievormen kunnen worden ingepast; strategisch op het platte vlak of 3-d met beelden (bijv. windmolens als een lijn langs een dijk). Het blijkt bij elk project dat energie integraal wordt ontworpen en visueel aantrekkelijk moet zijn.
Een fascinerend perspectief is het denken in kringlopen. Het essay beschrijft hoe door de toenemende grondstoffen-schaarste steeds meer bedrijven overschakelen op een kringloopbenadering. Oftewel het zoveel mogelijk hergebruik van materialen (circulaire economy/cradle to cradle) gebruik van hernieuwbare bronnen (biobased economy) en afval = voedsel. Er wordt ook ingegaan op het metabolisme van de stad, dat wil zeggen dat de stoffen-/ afvalstromen en kringlopen van de stad worden geanalyseerd om ze zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Dat zijn potentiële concepten waar de landschapsarchitect mee kan ontwerpen. De projectvoorbeelden omvatten onder andere een ontwerp voor een zelfvoorzienende wijk, een biobased agropark, de cradle to cradle gebaseerde Floriade en een kantoortuin van gevonden materialen.
Het is interessant dat het aspect tijd hier ook een rol speelt omdat het vaak vergeten wordt. De auteurs stellen dat “Ieder project raakt aan verleden, heden en toekomst.” In het essay stellen ze dat we bijvoorbeeld rekening moeten houden met plantmateriaal, is het over 100 jaar nog steeds wat voor ogen was? Hiermee komen dan ook groei, ontwikkeling, eindbeelden, stappenplannen en de levensduur van planten en materialen aan bod (zie ook checklist in het boek). De projecten gaan hier op verschillende wijzen op in: van een vernieuwing van oude plekken, een ontwikkelings-stappen plan, een strategie voor krimp, tot het herleven van een stukje cultuurgeschiedenis.
Het boek bevat een mooie balans van afbeeldingen en tekst (voorbeeldproject in het thema water)
Conclusie We kunnen concluderen dat de thema’s zeker het overkoepelende thema duurzaamheid raken. Hoewel het thema ‘tijd’ een beetje buiten de boot lijkt te vallen doordat deze niet zozeer focust op milieubehoud en gezondheidsaspecten, maar meer op hergebruik van oude plekken en procesmatig ontwerpen. Vaak zien we ook dat de projecten bij meerdere thema’s ingedeeld kunnen worden, dus één ontwerp kan aan verschillende thema’s bijdragen (multifunctioneel). Het boek is hiermee zowel informatief als inspirerend.
Niets dan lof voor het boek. Of toch ook kritiek? Ja, door de brede oriëntatie wordt het ook wat oppervlakkig. En veel voorbeelden uit de praktijk zijn mij al lang bekend of staan al vaak genoeg in de spotlights zoals de Rode Lijsttuin, woonwijk EVA-Lanxmeer en Waterplein Benthemplein. Wat doet vermoeden dat goede praktijkvoorbeelden dun gezaaid zijn of dat ze niet goed gepromoot worden.
Het boek duurzame landschapsarchitectuur is naar mijn idee een waardevolle bijdrage die laat zien hoe juist landschapsarchitectuur deze principes in de praktijk kan toepassen. Landschapsarchitectuur zou bijna synoniem moeten staan voor duurzaamheid en met de komst van dit boek lijkt het eindelijk breder in de (Nederlandse) landschapsarchitectuur door te dringen. Daarom ben ik blij dat de auteurs hier werk van hebben gemaakt. Kortom een inspiratievol en overzichtelijk boek, wat niet alleen leuk is, maar strikte noodzaak voor een leefbare toekomst van stad en land.
Duurzame Landschapsarchitectuur Hans Dekker, Marielle Horsten, Marielle Kok, Esther Kruit, Annemarie Lodder, Wouter Schik Uitgeverij Blauwdruk, Wageningen(2015) ISBN 978-90-75271-71-3 Nederlandstalig Prijs €29,90 272. p.
コメント