top of page

Omarm de kunst van het minimalisme

Artikel door Sander Keur


Soms vraag ik me af waarom we in ons vakgebied zo gefixeerd zijn op allure en prestige. Waarom valt altijd datgene op dat buiten de boot valt en groter lijkt dan het leven zelf? Misschien lijden we aan een soort "Dubai-syndroom", waar we ons laten verblinden door het spectaculaire en buitengewone. Begrijp me niet verkeerd, ik snap dat we onszelf moeten blijven uitdagen en innoveren, en dat daar ook grootse projecten bij horen die grenzen kunnen verleggen. Toch geloof dat we dit net zo goed kunnen bereiken door minimalisme te omarmen, een pad waarbij bedachtzaamheid en nederigheid hand in hand gaan met onvermijdelijke radicale veranderingen in onze toekomstig landschappen. 


Met het thema ‘minimalisme’ kwam ik erachter dat mijn master thesis hier eigenlijk naadloos op aansluit en merk ik dat ik dit principe al eigenlijk heb omarmd. Ik wil graag uitdragen wat dit voor mijn scriptie betekende en hoe ik denk dat mijn scriptie bijdraagt aan het principe van minimalisme waar ik in dit artikel voor pleit.


In mijn master thesis heb ik me gericht op het aanpassen van "metropolitan open spaces" aan klimaatverandering, waarbij het behoud en versterking van het cultuurlandschap centraal staat. Deze open ruimtes tussen verschillende bebouwde kernen staan sinds de tweede helft van de 20e eeuw onder druk door verstedelijking en zijn nauw verweven met het stedelijke gebied. Voeg daar de uitdagingen van klimaatverandering aan toe, en je krijgt kwetsbare gebieden waar het verlies van het cultuurlandschap dreigt. Mijn opdracht was om deze gebieden te transformeren naar een klimaatbestendige situatie, waarbij het cultuurlandschap niet alleen behouden blijft, maar ook wordt versterkt. Niet door het landschap te conserveren alsof het een museumstuk is, maar door het te laten ontwikkelen en zich aan te passen aan een nieuwe situatie onder klimaatverandering. Dit concept van "behoud door ontwikkeling" was de kern van mijn benadering.



Figuur 1: Impressie van het huidige landschap van Midden-Delfland. Een karakteristiek Hollands veenweidelandschap met een open en landelijk dat contrasteert met de omliggende (stedelijke) gebieden.


De casestudy voor mijn onderzoek was Midden-Delfland. Dit veenweidegebied, gelegen in de zuidelijke vleugel van de Randstad, wordt omsloten door bebouwde gebieden als Rotterdam, Delft en het Westland. Het is een regio met een kenmerkend Hollands cultuurlandschap, maar ook een gebied dat wordt geconfronteerd met ingrijpende klimaat gerelateerde uitdagingen, zoals droogte die bodemdaling veroorzaakt, een verhoogd overstromingsrisico door extremer weer en zeespiegelstijging, en verzilting die het gebied geleidelijk aantast.


Figuur 2: Doorsnede klimaatuitdagingen



Om deze uitdagingen aan te pakken, heb ik bewust niet gekozen voor technologische oplossingen met grijze infrastructuur. In plaats daarvan richtte ik me op hoe we deze problemen kunnen aanpakken door gebruik te maken van de bestaande kwaliteiten van het cultuurlandschap. Dit betekent dat het bestaande cultuurlandschap wordt gezien als bron van oplossingen. Landschappelijk inpassen dus, het liefst zo ‘minimaal’ mogelijk.


Om dit mogelijk te maken, heb ik onderzocht wat de ruimtelijke kwaliteiten van het cultuurlandschap van Midden-Delfland zijn. Dit deed ik door middel van interviews en vragenlijsten onder gebruikers van dit gebied. Op deze manier kon ik er echt achter komen op welke manieren dit cultuurlandschap wordt gewaardeerd. Het was voor mij belangrijk om dit op de menselijke maat te doen, aangezien cultuurlandschappen impliceren dat ze ook door mensen zijn vormgegeven.  Zo’n cultuurlandschap verdient het om met respect behandeld te worden, zodat ze hun waarde voor de bewoners behouden.


Figuur 3: Kaart met ruimtelijke kwaliteiten van Midden-Delfland



Met deze inzichten was het tijd om de klimaatuitdagingen en cultuurlandschappelijke kwaliteiten te integreren. Deze theoretische oefening leidde tot klimaatbestendige oplossingen, waarbij het cultuurlandschap centraal stond en versterkt werd. Dit resulteerde in ruimtelijke ontwerprichtlijnen die gericht waren op subtiele maar effectieve aanpassingen. Veel van deze richtlijnen vroegen om een radicale verandering van het landgebruik en de omgang met het landschap. Toch blijft het, naar mijn mening, minimalistisch genoeg, omdat het landschap er uiteindelijk natuurlijker uitziet dan de huidige situatie, die grotendeels gevormd is door de intensieve agrarische vee-industrie. Daarom kunnen voor mij minimalisme en radicale ideeën elkaar juist omarmen en versterken. Het hoeven geen tegenpolen van elkaar te zijn.


Figuur 4: Sfeerimpressie van het ontwerp van de Duifpolder in Midden-Delfland



Figuur 5: Doorsnede van het ontwerp van de Duifpolder in Midden-Delfland


De sfeerimpressie toont hoe de verschillende klimaatuitdagingen zijn geïntegreerd in het cultuurlandschap. We staan op een vlonder die de locatie van een oud kerkpad markeert, die nu wordt benadrukt en beschaduwd door de toevoeging van een rij bomen. Regeneratieve landbouw op veengrond, zoals natte teelten, zorgt ervoor dat het contrast tussen het landelijke gebied en de stad behouden blijft, terwijl deze veel klimaatbestendiger is. Ook is er sprake van strategische zichtpunten. Meer beplanting was noodzakelijk, maar wel op zo’n manier dat de openheid van het landschap behouden blijft en dat het de geologische significantie van de kreekruggen in het gebied benadrukt wordt. Bovendien is er extra ruimte voor wateropvang gecreëerd, die de rechte lijnen van de strokenverkaveling volgt. Deze en andere aspecten van het ontwerp laten zien hoe klimaat en cultuur met elkaar verweven kunnen worden en zo op een subtiele minimalistische manier landschappelijk ingepast kunnen worden.


Als ik terugkijk naar de bevindingen van mijn onderzoek, zie ik dat je echt niet de meest opmerkelijke ingrepen hoeft te doen om een goed ontwerp neer te zetten. Door de waardes van de gebruikers centraal te stellen en hun cultuurlandschappelijke waardes te integreren, kun je iets creëren dat betekenisvol is voor de mensen, zonder dat een landschap een onherkenbare ruimte wordt. Hier wat water, daar   wat boompjes, laten we hier een oud voetpad nieuw leven inblazen… De kunst zit hem in het minimalisme.

0 opmerkingen

Recente blogposts

Alles weergeven

Comments


bottom of page