Interview door Chris Stuiveling met Félix Sens over de Nature-Based Future Challenge 2120 Bangladesh
In 2019 bracht een team van zeventien wetenschappers van Wageningen University & Research een visie uit voor Nederland in 2120 (Baptist et al., 2019). De visie werd opgesteld met hulp van onder andere landschapsarchitecten, klimaatdeskundigen en economen, en schetst een toekomst waarin Nederland profiteert van ‘nature-based solutions’. De publicatie kreeg brede media-aandacht, en kranten stonden vol over het idee om ‘met de natuur’ te werken in plaats van ertegenin. Geïnspireerd door de ideeën van Nederland 2120 is een grote prijsvraag opgezet waarin de toekomst van een andere dichtbevolkte delta centraal staat: Bangladesh. Van over de hele wereld hebben groepen studenten gewerkt aan deze prijsvraag: hoe kunnen nature-based solutions Bangladesh in de toekomst helpen? In dit interview vertelt Félix Sens, die samen met zes andere bachelor-studenten landschapsarchitectuur, mee heeft gedaan deze prijsvraag, over dit fascinerende project.
Félix, hoe ben je betrokken geraakt bij de Nature-Based Future Challenge?
Het is een grappig verhaal. Vorig jaar had ik dringend studiepunten nodig. Precies op dat moment zag een vriendin van mij een flyer hangen in de gang van Forum, waarop deze prijsvraag werd aangeprezen. We besloten een groepje te vormen van zeven landschapsarchitecten: de “Dynamic Delta Designers”. Net als wij hebben zich nog 62 andere groepen aangemeld, van over de hele wereld. Aan het begin wisten we nog weinig van Bangladesh af. Dat veranderde snel. Tijdens de voorselectie moesten we een lijst maken met opgaven waarvan wij dachten dat ze van actueel belang waren voor Bangladesh.
Bangladesh is net zoals Nederland een deltagebied en hierdoor onder invloed van water. Het is zowel de levensader maar ook de kwetsbaarheid van het land. Zeespiegelstijging verstoort het natuurlijke evenwicht in Bangladesh en zet een reeks aan negatieve effecten in gang. Ten eerste, zal door zeespiegelstijging de kustregio dreigen te overstromen. Ten tweede, krijgen rivieren het probleem dat ze niet meer kunnen afwateren op de zee, waardoor ook binnenlandse overstroming een gevaar vormt. Ten derde, zal verzilting in de toekomst toenemen door zeespiegelstijging en insijpeling van zout water. Daarnaast kunnen problemen van riviererosie door intensievere regenval ook verslechteren. Het gevolg is dat in Bangladesh steeds minder (vruchtbaar) land te vinden zal zijn. Dit is een groot probleem omdat de bevolking van Bangladesh nog verwacht is te groeien tot 2050. Ook is bijna de helft van de Bengalesen afhankelijk van inkomsten uit de landbouw. Er moet dus op korte termijn wat gedaan worden aan landverlies en aan toekomstbestendige manieren van landbouw; om letterlijk en figuurlijk het tij te keren.
Afbeelding 1: Zeespiegelstijging. (Bron: IPCC, 2022)
Hebben jullie op heel Bangladesh gefocust?
Nee, dat zou een te grote opgave zijn voor de tijdsspanne van deze prijsvraag. Vanwege de grote dreiging van zeespiegelstijging, hebben wij ons toegelegd op de regio Barisal. Barisal is de centraal-zuidelijke kustprovincie van Bangladesh. Hier mondt een enorme rivier uit, de Meghna, die vanaf de Himalaya gevoed wordt met smelt- en regenwater. Het is een van de rivieren met de hoogste afvoer ter wereld. In het zuidwesten van Barisal liggen de Sundarbans: uitgestrekte beschermde mangrovebossen. Het is misschien wel het meest typerende natuurgebied van Bangladesh en beschermt de kust van Bangladesh op een natuurlijke manier tegen golfslag, zeespiegelstijging en natuurlijk geweld, zoals tropische cyclonen.
Wat is jullie visie voor de Barisal-regio?
Onze visie bestaat uit ‘nature-based solutions’ die schaalbaar zijn, zo weinig mogelijk kosten, zo min mogelijk moeite vereisen en een zo hoog mogelijke opbrengst hebben. Een van de belangrijkste onderdelen van onze visie is het aanleggen van een ‘mossel rif’: een kunstmatige wal die de golfslag breekt voor de zeekust of rivieroever. We zijn lang op zoek geweest naar een materiaal dat zo’n kunstmatig rif kan opzetten. Het ideale materiaal bleek bamboe, dat goed tegen verwering kan, goedkoop is en ook nog natuurlijk afbreekbaar is. Wij stellen in onze visie een tijdelijke palenstructuur voor van bamboe die 100 meter van de zeekust ligt - of in kleinere afstand van een rivieroever - waaraan oesters kunnen groeien. Oesters zijn levende wezens en naarmate de populatie oesters groei, neemt ook de wal in omvang toe. Geleidelijk vormt de constructie een zeewering, waardoor de condities tussen de wering en de kustlijn rustiger worden. Hier slaat sediment neer, waarmee land aangewonnen wordt en het mangrovebos zich verder kan uitbreiden. Binnen 5-10 jaar kan een mangrovebos tot 100 meter naar de zee groeien, waarna de wal weer verplaatst wordt (zie figuur 2). Bovendien biedt de zeewering een fijne conditie voor zee-organismen zoals vissen, krabben en andere zee-organismen. In onze visie wordt het onderhoud van het rif gedaan door lokale bewoners die vissen en krabben kunnen vangen achter het rif. Op deze manier houdt het systeem zichzelf in stand en faciliteer je een natuurlijke manier van landaanwinning.
Afbeelding 2: Landaanwinst.
Wat zijn toekomstbestendige manieren van landbouw?
Ondanks onze ambities van natuurlijke landaanwinst is het aannemelijk dat in de toekomst land zal verdwijnen in Bangladesh. Daarom is het essentieel om het land dat er nog wel is zo effectief maar ook duurzaam mogelijk te gebruiken. Op dit moment gebeurt dit niet overal. Typerend is hiervoor de garnalenteelt die zorgt voor verdere verzilting en verdorring van het binnenland (zie figuur 3). We hebben in onze visie daarom ook nature-based solutions voor landbouw gezocht.
Afbeelding 3: Garnalenteelt.
Eén van deze voorstellen is drijvende landbouw: een eeuwenoude methode van landbouw waarbij vlotten gebruikt worden. Deze vlotten zijn samengesteld uit waterhyacint en bamboe en kunnen meebewegen met de getij. Hierdoor hebben zij geen last van overstromingen.
Een tweede vorm van nature-based landbouw is de combinatie van visteelt en rijstproductie. Tijdens periodes van overvloedige neerslag en een hoge waterstand kunnen vissen tussen de rijstplanten zwemmen, terwijl ze in drogere tijden uitwijken naar de diepere sloten naast de akkers. Dit systeem biedt verschillende voordelen voor de boer: het levert een extra bron van eiwitten in de vorm van vis, vermindert de behoefte aan pesticiden omdat de vissen zich voeden met schadelijke insecten, en verlaagt de noodzaak voor meststoffen doordat de rijst profiteert van de voedingsstoffen uit de visuitwerpselen. Deze methode is een duidelijk voorbeeld van een natuurgedragen oplossing die haaks staat op het gangbare gebruik van pesticiden. Wel vereist de toepassing ervan uitgebreide technische kennis, die onder lokale boeren verder ontwikkeld moet worden (Ahmed & Garnett, 2011).
Afbeelding 4: Rijst-visproductie. (Bron: Yi, 2019)
Afbeelding 5: IMTA.
Als laatste oplossing stellen we het gebruik van Integrated MultiTrophic Aquaculture (IMTA) voor. IMTA is een duurzame vorm van aquacultuur waarbij verschillende soorten planten en dieren samen worden gekweekt op een manier die de natuurlijke kringlopen benut. Je moet het voorstellen als 5 verschillende vijvers waarin bij elke apart bijvoorbeeld vissen, mossels en garnalen en zeewier worden gekweekt. Water circuleert door de verschillende vijvers heen, waarbij de afvalstoffen van de ene vijver de grondstoffen vormen voor de andere. Met name uitwerpselen en voedselresten van de vissen worden door de schelpdieren en zeewier benut als voedingsstoffen. Op deze manier kan het systeem zich zonder extra toevoegingen in stand houden. Elk onderdeel van deze vijver kan opgegeten of verkocht worden, wanneer ze met mate geoogst worden.
In onze visiekaart komen de verschillende onderdelen van onze visie samen (zie figuur 6).
Afbeelding 6: Visiekaart Barisal 2120.
Hoe vertaalt jullie visie zich naar de realiteit?
Jammer genoeg hebben we in dit project niet de kans gekregen om naar Bangladesh af te reizen om stakeholders en lokale bewoners te spreken. Het blijft daarom altijd lastig te zeggen of onze visie aansluit bij de belevingswereld daar. Bovendien hebben we in gesprekken met experts meegekregen dat Westerse invloeden niet altijd even zeer worden gewaardeerd in landen als Bangladesh. Net zoals een hecht dorp in Brabant soms geen hoge pet op heeft van iemand uit de Randstad. Boeren bedrijven hier al honderden generatie landbouw op hun manier, dus je moet een goede manier vinden om je verhaal te vertellen. In onze visie voor Barisal, nodigen wij lokale bewoners uit om de nature-based solutions te introduceren aan lokale bevolking, bijvoorbeeld met leerpakketten.
Hoe was het om zo’n internationaal project te doen?
Voor mij was de Challenge enorm leerzaam! Gedurende het project zijn wij geholpen door experts waarvan wij allemaal veel hebben geleerd. Een van deze experts was Petra Dankers: professional op het gebied van Nature Based solutions van Royal Haskoning. Ze heeft soortgelijke projecten gerealiseerd in Bangladesh, Indonesië en Myanmar. Ook Tom Wilms, project engineer van Witteveen/Bos heeft ons geholpen. Gedurende het gehele proces werden we ook persoonlijk gecoacht. Ik heb vooral geleerd hoe je zo effectief mogelijk moet communiceren en samenwerken. Belangrijk bij zulke grote projecten is dat je de taken verdeeld op basis van elkaars kwaliteiten.
Ik ben heel blij met het eindresultaat. We hebben het plan uiteindelijk mogen pitchen voor zo’n 250 man, waaronder twee ambassadeurs uit Bangladesh, dat vond ik heel gaaf. Ik kan iedereen aanraden om aan een soortgelijke prijsvraag mee te doen omdat je met allerlei gedreven internationale studenten, bedrijven en experts in aanraking komt waar je veel van leert!
Met dank aan de Dynamic Delta Designers: Eva de Boer, Riva Kramer, Jasper Kirpensteijn, Abel Nijsink, Sophie Righolt, Félix Sens en Floor Wiegerinck.
Afbeelding 7 (links): De Dynamic Delta Designers
Afbeelding 8 (rechts): Félix Sens presenteert de visie op 11 juni 2024
Referenties
Ahmed, N., & Garnett, S. T. (2011). Integrated rice-fish farming in Bangladesh: meeting the challenges of food security. Food Security, 3, 81-92.
Baptist, M., van Hattum, T., Reinhard, S., van Buuren, M., de Rooij, B., Hu, X., ... & Selnes, T. (2019). Een natuurlijkere toekomst voor Nederland in 2120.
Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2022). Sea Level Rise and Implications for Low-Lying Islands, Coasts and Communities. In The Ocean and Cryosphere in a Changing Climate: Special Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (pp. 321–446). chapter, Cambridge: Cambridge University Press.
The Guardian. (2022, July 20). ‘White gold’: why shrimp aquaculture is a solution that caused a huge problem. The Guardian. https://www.theguardian.com/environment/2022/jun/30/shrimp-aquaculture-bangladesh-solution-that-caused-huge-problem
The New York Times. (2014, March 28). https://www.nytimes.com/2014/03/29/world/asia/facing-rising-seas-bangladesh-confronts-the-consequences-of-climate-change.html. The New York Times.
Yi, S. (2019). Contingent valuation of sustainable integrated agriculture–aquaculture products: The case of rice–fish farming systems in South Korea. Agronomy, 9(10), 601.
Comments